Hoxendía, contar cunha axenda exterior é un trazo indispensable en calquera ámbito, dende a empresa, a cultura ou a política. Nese contexto, para Galicia, contar cunha diáspora constitúe un activo estratéxico de primeira orde e, en moitos casos, unha das palancas máis eficientes —e menos custosas— para proxectar influencia, visibilidade e interese nacional no exterior. Contar cunha diáspora significa dispoñer dunha rede mundial informal que complementa e ás veces supera a diplomacia tradicional. Supón ampliar o alcance internacional dun país, diversificar voces e engadir capas de lexitimidade social ás relacións exteriores. Enriquécese a acción exterior porque a fai máis humana, máis plural e máis conectada co mundo real, fóra das loxísticas ríxidas e dos discursos oficiais.

A diáspora é, probablemente, o maior activo internacional de Galicia, tanto pola súa dimensión histórica como pola súa presenza viva no presente. A incapacidade —ou, polo menos, a insuficiencia— das estruturas institucionais para artellar unha acción exterior propia con ambición fai que a diáspora funcione, moitas veces, como un substituto espontáneo desa política exterior que Galicia non pode exercer en plenitude. Iso dálle un valor engadido, pero tamén revela unha carencia estrutural: Galicia, ao contrario que un Estado, depende en gran medida do que os seus emigrantes proxectan.

En primeiro lugar, a diáspora galega constitúe unha rede global de afinidades extraordinariamente capilar. Desde Buenos Aires ata Montevideo, pasando por La Habana, Caracas ou Ciudad de México, as colectividades galegas crearon institucións, centros culturais, sociedades recreativas, prensa propia e espazos de sociabilidade que non só mantiveron vivo o vínculo coa terra, senón que o internacionalizaron. O mundo coñeceu “Galicia” antes de coñecer o autogoberno galego, e iso débese, sobre todo, á diáspora.

Pero o seu valor vai máis aló da memoria afectiva. A diáspora, especialmente en América e na Europa atlántica, funciona como nodo de relación económica e profesional. Moitos fluxos comerciais, iniciativas empresariais e proxectos culturais recentes naceron ao abeiro desas redes transnacionais. Galicia podería aproveitar moito máis ese capital relacional se existise unha estratexia articulada, moderna e non meramente folclorizante. Por desgraza, a miúdo a política institucional limítase a un xesto cerimonial —visitar centros galegos, celebrar efemérides— en lugar de activar a diáspora como interlocutora estratéxica.

Cómpre tamén considerar que a diáspora galega é plural e xeracionalmente desigual. Non é o mesmo o galeguismo afectivo dos emigrantes de posguerra que as traxectorias profesionais dos galegos establecidos en Berlín, Londres ou Bruxelas nos últimos vinte anos. Unha política moderna debería integrar estas capas sen paternalismos: recoñecer ás sociedades históricas de ultramar, pero tamén ás novas diásporas cualificadas que operan en sectores tecnolóxicos, académicos ou culturais. A acción exterior de Galicia, se quere ser efectiva, debe deixar de mirar só ao pasado e comezar a activar o futuro.